Rehabilitacja osób przewlekle przebywających w łóżku

Długotrwałe przebywanie w pozycji leżącej, wymuszone przez toczący się w organizmie stan chorobowy i związana z tym mała aktywność ruchowa, prowadzą do poważnych zaburzeń czynności fizjologicznych i skutkują osłabieniem mięśniowym. W jaki sposób można podnieść komfort życia pacjentów przewlekle przebywających w łóżku? O tym przeczytacie w dalszej części artykułu.

Skutki długotrwałego leżenia

Pacjenci, którzy od dłuższego czasu muszą przebywać w łóżku, zwykle czują osłabienie, wykazują obniżenie tolerancji na wysiłek, a także zmniejszenie wydolności układu oddechowego i miewają problemy z krążeniem. Wraz z biegiem czasu pojawiają się także zmiany zwyrodnieniowe w układzie kostno-stawowym, przykurcze i zaniki mięśniowe oraz problemy ze strony układu nerwowego. Dodatkowo powstawać mogą także odleżyny czy infekcje dróg oddechowych i moczowych, które mogą stanowić realne zagrożenie dla życia leżących pacjentów, szczególnie tych w podeszłym wieku. 

Z tego względu kluczowe znaczenie ma odpowiednia, stosowana pod nadzorem lekarza i fizjoterapeuty profilaktyka, nakierowana na zapobieganie następstwom długotrwałego unieruchomienia w łóżku. W przypadku pacjentów przebywających w domu, poza fachową pomocą medyczną, istotną rolę odgrywa także opieka rodziny.

Dlaczego rehabilitacja jest tak ważna dla pacjentów leżących?

Osoby przewlekle chore, które nie mogą się samodzielnie poruszać, poza codziennym monitorowaniem stanu ich zdrowia i podawaniem zapisanych przez lekarza medykamentów, wymagają także rehabilitacji. Dzięki odpowiednio dobranym zestawom ćwiczeń i zabiegów fizjoterapeutycznych rekonwalescencja chorych przebiega o wiele szybciej i sprawniej, co także przekłada się na ich stan psychiczny. Ten z kolei jak wiemy, odgrywa bardzo ważną rolę w powrocie do zdrowia.

Długotrwałe pozostawanie w łóżku, połączone z obniżeniem aktywności ruchowej, prowadzi do wielu powikłań, które są niekiedy wręcz niebezpieczne dla życia. Z tego względu we wczesnej fazie rehabilitacji specjaliści skupiają się przede wszystkim na pobudzeniu krążenia krwi i wzmocnieniu siły mięśniowej. Działania te zapobiegają ogólnemu zniedołężnieniu, odleżynom, zapaleniom płuc, zakrzepicy żył głębokich czy przykurczom. Wybór form i intensywność rehabilitacji zawsze powinna być dostosowana indywidualnie do stanu pacjenta oraz schorzenia, na jakie cierpi i przebiegać wieloetapowo. Powszechnie w rehabilitacji pacjentów leżących wykorzystuje się:

• masaże,

• światłolecznictwo, 

• ultradźwięki,

• fizykoterapię, 

• kinesiotaping.

Po okresie dłuższego leżenia pacjenci z reguły najpierw sadzani są biernie w łóżku, a następnie ruch ten wykonują z pomocą drabinek. W kolejnym etapie mogą dopiero przejść do siedzenia ze spuszczonymi nogami. Przy dobrej tolerancji pozycji siedzącej fizjoterapeuci podjąć mogą decyzję o przyłóżkowej pionizacji, a następnie o wprowadzeniu nauki chodu. 

Inaczej natomiast przebiega rehabilitacja u chorych cierpiących na różnego rodzaju porażenia. W ich przypadku najpierw stosuje się pionizację bierną z użyciem specjalnych stołów pionizacyjnych albo dedykowanych do tego zadania łóżek. Niestety ta forma rehabilitacji jest możliwa do wykonania jedynie w specjalistycznych placówkach lub szpitalach. Gdy rodzaj uszkodzenia na to pozwala, a pacjent uzyska około 70-stopniowy kąt pionizacji, wówczas dopiero może rozpocząć się fizjoterapia przygotowująca do pozycji siedzącej w wózku. Na tym etapie rola rehabilitanta jest kluczowa, ponieważ pod jego czujnym okiem pacjent wykonuje szereg ćwiczeń ogólnorozwojowych, wspierających samodzielne przesiadanie się z łóżka na wózek i odwrotnie, jak również ułatwiających korzystanie z toalety, ubieranie się, jedzenie czy wykonywanie innych, codziennych czynności. 

Jakie korzyści dla pacjenta leżącego przynosi rehabilitacja?

Rehabilitacja to nieodłączny element procesu leczenia. Stymuluje ona wiele procesów zdrowotnych i pozytywnie wpływa na cały organizm. Pacjenci przewlekle leżący, którzy korzystają z fizjoterapii, mogą:

1. zniwelować negatywne skutki braku ruchu – poprzez pracę nad masą mięśniową i sprawnością ruchową, a także eliminację problemu w postaci przykurczów. Masaże wykonywane przez rehabilitantów oraz z pozoru proste ćwiczenia ruchowe pomagają pacjentom uniknąć znacznego spadku formy.

2. wesprzeć funkcjonowanie układu oddechowego i krwionośnego – długie przebywanie w pozycji horyzontalnej może skutkować zapaleniem płuc i niewydolnością serca. Wykonywane pod okiem fizjoterapeuty ćwiczenia oddechowe poprawiają komfort oddychania i tym samym organizm jest lepiej dotleniony, co bezpośrednio wpływa na lepsze krążenie krwi.

3. zapobiec odleżynom – problem ten dotyczy osób w każdym wieku i potrafi wystąpić nawet już po kilku dniach leżenia. Celem prowadzonej wówczas fizjoterapii jest między innymi usprawnienie miejscowego ukrwienia i działanie przeciwbólowe.

4. zadbać o układ pokarmowy – długotrwałe leżenie osłabia perystaltykę jelit. Wykonywane przez specjalistę masaże wspierają pracę narządów wewnętrznych i eliminują problem zaparć. 

5. lepiej czuć się psychicznie – długotrwała choroba często staje się przyczyną depresji u pacjentów. W połączeniu z brakiem aktywności oraz przymusowym pozostaniem w łóżku problem ten często się nasila. Poprzez rehabilitację i aktywację niemal całego ciała pacjenci stają się bardziej samodzielni i nie tracą wiary we własne możliwości.

Codzienne przebywanie z chorym leżącym powinno być ukierunkowane na przywrócenie jak największej sprawności psychofizycznej pacjenta. Jest to długotrwały proces, który wymaga zaangażowania wielu osób, jednak poprzez wdrożoną rehabilitację i odpowiednie podejście do chorego, w znaczący sposób może zostać podniesiony jego komfort życia.