Fizykoterapia i kinezyterapia - często stosowane pojęcia, ale co właściwie oznaczają?

Fizykoterapia i kinezyterapia to dwa pojęcia, z którymi bardzo często spotykają się pacjenci podczas wizyt u ortopedów oraz w gabinetach rehabilitacji. Co tak naprawdę się pod nimi kryje i z jakim zakresem oraz formą zabiegów są związane? Już odpowiadamy.

Fizykoterapia – oddziaływanie bodźcami na organizm

Pojęcie fizykoterapii ma wiele definicji. Zdaniem eksperta w dziedzinie, Jana Łazowskiego, termin ten oznacza stosowanie energii fizycznych w celu leczenia, rehabilitacji oraz odnowy biologicznej, jak i promocji zdrowia. W Słowniku Języka Polskiego z kolei czytamy, że jest to „leczenie polegające na działaniu na organizm człowieka lub jego części różnymi postaciami energii wytwarzanej za pomocą różnych aparatów”.

Przykłady wykorzystywania naturalnych metod leczenia bazujących na dostępnych powszechnie źródłach energii znane są tak naprawdę aż z czasów starożytnych. Przez lata były one udoskonalane i modyfikowane tak, aby przynosić maksymalnie dużo korzyści osobom, które poddawane są tej formie rehabilitacji.

Jakie metody i techniki wykorzystywane są w fizykoterapii?

Fizykoterapia to rodzaj fizjoterapii i gałąź medycyny fizykalnej. U podstaw tej terapii leży oddziaływanie na organizm różnymi bodźcami fizycznymi:

• światłem,
• prądem,
• polem magnetycznym,
• ultradźwiękami,
• temperaturą.

Wszystkie te elementy mają zdolność do pobudzania procesów biologicznych zachodzących w tkankach, co docelowo przekłada się na uśmierzanie bólu, eliminację obrzęków czy stanów zapalnych.

Wśród powszechnie stosowanych zabiegów w fizykoterapii stosuje się:

1. Laseroterapia - która wykorzystuje potencjał skupionej wiązki światła do wspomagania leczenia dolegliwości bólowych, infekcji skórnych, czy problemów z krążeniem krwi. Laser ma także właściwości rozkurczowe, przeciwkrwotoczne, przeciwobrzękowe, wzmacnia układ odpornościowy. Wskazaniem do zastosowania terapii laserowej są przewlekłe stany zapalne, trudno gojące się rany, ból kręgosłupa, zapalenie ścięgien, kaletek czy powięzi oraz nerwobóle. Zabiegi laserowe są bezpieczne i często praktykowane. Powinny ich jednak unikać osoby z problemami onkologicznymi, chorujące na gruźlicę, padaczkę, niewydolność krążenia czy cukrzycę. Przeciwskazaniem do wykonywania zabiegów laserowych jest także ciąża oraz nadwrażliwość na światło.
2. Elektroterapia – czyli stymulacja komórek prądem stałym oraz o zmiennej częstotliwości. W tej grupie zabiegów wymienić należy galwanoterapię, jonoforezę, elektrostymulację, TENS czy przezskórne stymulacje nerwów. Podczas zabiegów na ciało pacjenta nakładane są elektrody, które przewodzą prąd. Bodźce te poprawiają ukrwienie tkanek, łagodzą napięcie mięśniowe, a przez to łagodzą stany zapalne oraz objawy bólowe, sprzyjają także redukcji obrzęków. Przeciwskazaniem do korzystania z zabiegów bazujących na prądzie są ciąża, nowotwory, ropne stany zapalne skóry, zaburzenia czucia czy posiadanie w ciele implantów.  
3. Magnetoterapia - czyli oddziaływanie na miejsca zmienione chorobowo polem magnetycznym. Dzięki tej formie zabiegów tkanki szybciej się goją, a ból i stany zapalne stają się mniejsze. Pole magnetyczne przenika bowiem w głąb ciała i sprawia, że komórki otrzymują odpowiednią porcję tlenu i wartości odżywczych. Miejsce, które wymaga rehabilitacji, umieszczane jest w specjalnej obręczy. Z zabiegów tych powinny przede wszystkim korzystać osoby zmagające się z osteoporozą, nadciśnieniem, reumatyzmem oraz chorobami skóry. Przeciwskazaniem do wykonywania zabiegów magnetycznych są choroby nowotworowe, ciąża oraz poważne choroby układu krążenia.
4. Balneoterapia – która wykorzystuje wody lecznicze o różnych temperaturach oraz gazy (w postaci bąbelków) do rehabilitacji różnych dysfunkcji oraz chorób. Wskazaniem do tej formy fizykoterapii są reumatyzm, bóle kręgosłupa, otyłość, nerwobóle oraz nadmierny stres. Kuracja ta może bazować na leczniczych wodach pitnych (np. woda Jana stosowana w kamicy nerkowej), kąpielach (solankowych, siarczkowych, kwasowęglowych) czy inhalacjach.
5. Ultrasonoterapia – zwana powszechnie ultradźwiękami, która wykorzystuje drgania mechaniczne o częstotliwości przekraczającej granicę słyszalności ucha ludzkiego w celu łagodzenia bóli, stanów zapalnych, zmniejszenia napięcia mięśni czy przyspieszenia gojenia ran. Ultradźwięki zwiększają wchłanianie leków, przez co ich działanie na tkanki zmienione chorobowo jest silniejsze. Główne wskazania do ultrasonoterapii to ograniczenia w ruchomości stawów oraz wspomaganie naprawy uszkodzonych tkanek. Przeciwskazaniem do wykonania tego zabiegu są choroby onkologiczne, gruźlica, choroby naczyń (w tym zakrzepica i żylaki), zaburzenia krzepnięcia krwi, rozrusznik serca, ciąża czy zaburzenia czucia.
6. Termoterapia – czyli zabiegi bazujące na oddziaływaniu temperaturą. Jednymi z najpopularniejszych metod stosowanych w tej formie fizykoterapii są krioterapia (leczenie zimnym powietrzem) oraz ciepłolecznictwo (sauna, łaźnia, parafina). Choć metody te dzieli skrajny zakres  stopni Celsjusza, to efekty ich zastosowania są podobne: redukcja bólu i odczynów zapalnych oraz rozluźnienie napięcia mięśniowego. Jakie są wskazania do leczenia ciepłem? Przede wszystkim przewlekłe stany zapalne, przykurcz mięśni, choroby laryngologiczne i ginekologiczne. Z zabiegów tych nie powinny korzystać natomiast osoby z niewydolnością krążenia, wrzodami żołądka, nadczynnością tarczycy, nadciśnieniem, cierpiące na hemofilię czy zmagające się z nowotworami. W przypadku zabiegów krioterapii wskazaniem do wykonania zabiegów są stany pourazowe, reumatoidalne zapalenie stawów, nerwobóle czy łuszczycowe zapalenie stawów. Z tej formy rehabilitacji nie powinny natomiast korzystać osoby cierpiące na zespół Sudecka czy Raynauda, nadwrażliwe na zimno czy chorujące na zapalenie miedniczek nerkowych.

Kinezyterapia – leczenie ruchem

Kolejna z form rehabilitacji, która jest często rekomendowana przez Fizjoterapeutów to kinezyterapia. Jej podstawę stanowią różnego rodzaju ćwiczenia dostosowane indywidualnie do potrzeb danego pacjenta. Są one wykonywane w celu przywrócenia pełnej lub chociaż częściowej sprawności.

O zbawiennym działaniu ćwiczeń na nasz organizm nie trzeba wiele mówić. Znana od lat sentencja Wojciecha Oczko głosi, że „ruch jest w stanie zastąpić każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu”. Trudno się z tymi słowami nie zgodzić. Odpowiednio dobrana aktywność fizyczna pozwala nie tylko na zwiększenie zakresu ruchomości, ale także pozytywnie wpływa na układ krążenia, oddechowy, pokarmowy i odpornościowy. Zabiegi kinezyterapii traktują bowiem organizm człowieka holistycznie – dotyczą bezpośrednio chorobowo zmienionego narządu, jak i pozostałych części ciała.

Jakie ćwiczenia wykonywane są podczas kinezyterapii?

1. Bierne - wykonywane przez terapeutę lub specjalny aparat bez aktywności pacjenta,
2. Izometryczne – polegające na odpowiednim napinaniu mięśni,
3. Czynno-bierne – podczas których ruch wykonywany jest biernie, ale pacjent w czynny sposób rozluźnia mięśnie,
4. Czynne (w odciążeniu, wolne, oporowe) – bazujące na kontroli napięcia mięśniowego przez pacjenta,
5. Redresyjne – wykonywane przez terapeutę bez udziału chorego, mające na celu zwiększenie zakresu ruchowego w stawie,
6. Synergistyczne – polegające na aktywizowaniu chorego obszaru ciała przez pracę silniejszymi odcinkami ciała,
7. Oddechowe – w postaci powtarzalnych cykli oddechowych, które wspierają rehabilitację osób z chorobami układu oddechowego, w przypadku zalegania wydzieliny w oskrzelach czy w stanach pourazowych klatki piersiowej,
8. Ogólnokondycyjne – wspierające ogólne funkcjonowanie organizmu,
9. Relaksacyjne – stosowane w nadmiernym napięciu mięśniowym czy stanach dużego pobudzenia i stresu,
10. W wodzie – wykonywane przez grupę pacjentów nadzorowanych przez terapeutę w środowisku wodnym, które odciąża stawy.

Dla kogo przeznaczone są zabiegi kinezyterapii?

Leczenie ruchem stosowane jest z powodzeniem w wielu schorzeniach. Dedykowane jest przede wszystkim dla osób z chorobami układu ruchu – cierpiących na wady postawy, w stanach po złamaniach, urazach czy amputacji, dla osób borykających się z chorobą zwyrodnieniową stawów, uciążliwymi bólami kręgosłupa czy porażeniami kończyn. Z tej formy rehabilitacji skorzystać mogą także pacjenci z chorobami układu krążenia, cierpiący na chorobę Parkinsona czy stwardnienie rozsiane. Kinezyterapia skutecznie wspiera także osoby, które przeszły choroby nowotworowe, w tym w szczególności kobiety po zabiegu mastektomii.

Jakie korzyści przynosi kinezyterapia?

Kinezyterapia przynosi szereg korzyści dla całego naszego organizmu. Ćwiczenia wspierają pacjentów w przywróceniu i zachowaniu ruchomości stawów, pozytywnie wpływają na pracę mięśni, zwiększając ich siłę i elastyczność, wspierają układ krążenia poprzez poprawę jego wydolności oraz układ oddechowy, szczególnie u osób, które przez długi okres czasu były unieruchomione.

Fizykoterapia a kinezyterapia – którą formę rehabilitacji wybrać?

Kwestie te pozostawiamy do rozważań dla specjalistów. Forma zabiegów, ich częstotliwość oraz zakres powinien być zawsze indywidualnie dobierany do potrzeb pacjenta, jego możliwości oraz schorzeń.

Zarówno fizykoterapia, jak i kinezyterapia mogą przynieść wiele korzyści, jeśli wykonywane są przez specjalistów oraz po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu z pacjentem i analizie dokumentacji medycznej.