Jak zapobiegać i łagodzić dolegliwości związane ze zwyrodnieniami stawów?

Czy wiesz, że choroba zwyrodnieniowa stawów, to jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych? Z danych naukowych wynika, że wśród osób starszych jest główną przyczyną niepełnosprawności i ich znacznego ograniczenia w codziennych aktywnościach oraz w życiu społecznym. Co więcej, szacuje się, że wśród osób powyżej 75 roku życia na zwyrodnienie stawów cierpi ponad 80% społeczeństwa. Co przyczynia się do powstania tej choroby, jak można jej zapobiegać, a w razie wystąpienia łagodzić objawy? O tym przeczytacie w poniższym artykule.

Zwyrodnienie stawów – najczęstsze przyczyny

Choroba zwyrodnieniowa stawów to jedna z najczęściej występujących chorób układu ruchu. Powstaje na skutek zaburzeń w obrębie chrząstek stawowych, których zadaniem jest zapewnienie płynności ruchów poszczególnych stawów oraz umożliwienie przesuwania się powierzchni stawowych. Nieleczone zmiany zwyrodnieniowe stawów mogą prowadzić do chorób kości pod chrząstką stawową, uszkodzenia więzadeł, ścięgien czy mięśni. Jak można się domyślać, dla pacjentów oznacza to duży ból oraz ograniczenie ruchomości, co w konsekwencji prowadzi do znacznego pogorszenia jakości codziennego życia.

Typy zmian zwyrodnieniowych w obrębie stawów

Choroba zwyrodnieniowa stawów najczęściej dotyczy:

• Kolan,
• Bioder,
• Kręgosłupa,
• Stawów dłoni i stóp.

Ze względu na czynniki determinujące powstanie tej choroby wyróżnia się:

• Pierwotne zwyrodnienie stawów – gdzie podłoże powstania choroby nie jest znane, a ryzyko wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem;
• Wtórne zwyrodnienie stawów – powstałe na skutek urazu, zakażenia czy chorób współistniejących.

Jakie czynniki sprzyjają zwyrodnieniu stawów?

Warto mieć świadomość, kto znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na zwyrodnienie stawów. Wśród czynników, które znacznie zwiększają ryzyko wystąpienia tej choroby, znajdują się:

• Styl życia – brak aktywności fizycznej oraz niedbanie o zbilansowaną dietę, co w konsekwencji prowadzi do nadwagi i otyłości.
• Urazy i przeciążenia – stawy są bardzo narażone na uszkodzenia, szczególnie jeśli nasze mięśnie nie są zbyt silne i nie zapewniają płynności ruchu.
• Czynniki zawodowe – na zwyrodnienia stawów są szczególnie narażone osoby, które w pracy pracują w pozycji klęczącej, podnoszą ciężkie przedmioty, długo przebywają w pozycji stojącej czy też pracują z urządzeniami wibracyjnymi.
• Sportowcy – osoby uprawiające sporty wyczynowe oraz zawodowo często są bardziej narażeni na choroby zwyrodnieniowe stawów związane z ich częstym przeciążaniem.
• Predyspozycje genetyczne oraz wiek i płeć – na choroby zwyrodnieniowe stawów cierpią częściej kobiety, szczególnie po okresie menopauzy oraz osoby, u których w wywiadzie rodzinnym były przypadki chorób stawów kolanowych czy rąk.

Jakie są objawy zwyrodnienia stawów?

Zwykle pierwsze symptomy choroby zwyrodnieniowej stawów pojawiają się u osób pomiędzy 40 a 60 rokiem życia, choć w ostatnich latach ilość zachorowań rośnie także i u młodszych osób . Wśród charakterystycznych dla tej jednostki chorobowej objawów należy wymienić:

1. Silny ból odczuwany zwykle w objętym zmianami chorobowymi stawie. Zdarza się, że ból ten promieniuje i w początkowej fazie utrudnia ustalenie pierwotnego źródła dolegliwości. Przykładowo zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego mogą skutkować bólem kolana. Z reguły ból ma tak zwany charakter startowy – pojawia się na początku ruchu (przy wstawaniu z łóżka czy z krzesła). Nie mija także w trakcie ruchu i znacznie nasila się pod koniec dnia. Chwile wytchnienia przynosi odpoczynek, najlepiej w pozycji leżącej.
2. Sztywność w obrębie stawów, którą chorzy mogą odczuwać rano, często określana przez nich jako „zastanie” oraz pojawiająca się w ciągu dnia, po dłuższym czasie przebywania w jednej pozycji.
3. Znaczne ograniczenie ruchomości w obrębie stawu objętego procesem chorobowym. Chorzy wraz z biegiem czasu zauważają, że ciężko jest im zgiąć kolano, czy wykonać pełny obrót nadgarstkiem. Co gorsze, postępujące zwyrodnienie stawów może także doprowadzić do nagłego zablokowania ruchu na skutek oderwania się chrząstki czy powstania tak zwanego wyrośla kostnego. Sytuacje te dodatkowo powodują osłabnięcie mięśni wokół chorego stawu, co w konsekwencji prowadzi do znacznej niepełnosprawności chorego.
4. Trzeszczenia i chrupania w stawach powstałe na skutek zmian degeneracyjnych. Nierówna powierzchnia stawów trze o sąsiadujące elementy podczas ruchu, a efektem tego są słyszalne dla chorych trzeszczenia czy strzelania w stawach.
5. Zmiany w obrazie RTG stawów, które wynikają ze zmiany ustawienia ich osi czy powstawania osteofitów i różnego rodzaju wysięków.

Jeśli zauważymy u siebie któryś z przedstawionych powyżej objawów bądź też kilka współistniejących ze sobą, to konieczna będzie wizyta u specjalisty. Wcześnie rozpoznania choroba zwyrodnieniowa stawów daje bowiem realne szanse na zatrzymanie rozwoju choroby i przynosi pacjentom znaczną ulgę.

Metody leczenia zwyrodnienia stawów

Forma leczenia zwyrodnienia stawów zależy w głównej mierze od czynników, które wywołały schorzenie oraz stopnia zaawansowania choroby. Optymalne efekty przynosi połączenie leczenia farmakologicznego oraz niefarmakologicznego. Z tego względu w terapii osób cierpiących z powodu zwyrodnienia stawów kluczową rolę odgrywa:

• Utrzymanie prawidłowej masy ciała – dodatkowe kilogramy obciążają stawy, jeśli chory przez wiele lat zmaga się z nadwagą, to ryzyko wystąpienia choroby znacznie wzrasta;
• Kinezyterapia – indywidualnie dobrany do stanu zdrowia i możliwości pacjenta plan ćwiczeń zmniejsza dolegliwości bólowe, zwiększa ruchomość stawów i hamuje rozwój choroby;
• Fizykoterapia – zabiegi z zakresu magnetoterapii, elektroterapii czy termoterapii przynoszą bardzo dobre efekty oraz ulgę chorującym na zwyrodnienia stawów;
• Odciążanie chorego stawu – kluczowe w terapii są także różnego rodzaju pomoce w postaci wkładek ortopedycznych, ortezy, lasek czy chodzików, które w stanach przejściowych, jak i zaostrzenia choroby wspomagają sprawność ruchową pacjentów;
• Przyjmowanie leków – zarówno tych o działaniu przeciwbólowym, jak i przeciwzapalnym, a w stanach mniej zaostrzonego bólu warto także wybierać preparaty o działaniu miejscowym w postaci żelu czy sprayu.
• Ingerencje chirurgiczne - w stanach zaostrzenia choroby lekarz może zalecić punkcję stawu z jednorazowym podaniem sterydu, kwasu hialuronowego lub komórek macierzystych. W przypadku problemów ze stawami kolanowymi lub biodrowymi często konieczna jest także ingerencja chirurgiczna. Lekarz poprzez laparoskop usuwa narosłe lub uszkodzone części chrząstki. Stosuje się także metody nakierowane na pobudzenie chrząstki do rozrostu poprzez wykonanie punktowych mikro złamań kości pozbawionej chrząstki. W miejscu uszkodzenia powstaje skrzeplina, która wraz z biegiem czasu przekształca się w chrząstkę o prawidłowej strukturze.
• Profilaktyka – bardzo ważną rolę w terapii chorych cierpiących na zwyrodnienia stawów odgrywa świadomość istoty tej choroby. Z tego względu każdy, kto zmaga się z tą dolegliwością lub jest w grupie podwyższonego ryzyka, powinien porozmawiać z lekarzem na temat włączenia działań profilaktycznych. Dla jednych oznaczać to będzie redukcję masy ciała, dla drugich większą aktywność fizyczną, a dla trzecich konieczność zadbania o bardziej zbilansowaną dietę oraz wsparcie farmakologiczne. Niezmiernie ważną kwestią jest wybór zestawu ćwiczeń odpowiednich do stanu zdrowia pacjenta – może to być nordic walking, zajęcia na basenie, a także ćwiczenia rozciągające wykonywane w domu. Trzeba także pamiętać o wybieraniu odpowiedniego obuwia czy dostosowaniu mieszkania do potrzeb chorego – właściwa wysokość krzeseł, blatu czy montaż poręczy.

Czy realne jest całkowite wyleczenie choroby zwyrodnieniowej stawów?

Niestety powrót do pełnej sprawności w przypadku zaawansowanego zwyrodnienia stawów jest praktycznie nierealny. Choroba z reguły postępuje i z tego względu bardzo ważne są działania profilaktyczne oraz te ukierunkowane na zahamowanie rozwoju choroby. W sytuacji, gdy odczuwamy problemy ze stawami, warto więc jak najszybciej skonsultować się z lekarzem lub fizjoterapeutą i wprowadzić w życie indywidualnie dobrany plan terapii.