Rehabilitacja dzieci z zespołem Downa – najczęstsze schorzenia oraz ich leczenie

Rehabilitacja przynosi szereg korzyści ludziom w różnym wieku oraz cierpiącym na różnego rodzaju schorzenia. Sprawdza się także w przypadku dzieci z zespołem Downa. Występujące u nich zmiany w obrębie chromosomów, a dokładnie obecność dodatkowego chromosomu 21, powodują upośledzenie umysłowe, zaburzenia w funkcjonowaniu organów wewnętrznych, a także nadają chorym charakterystyczny wygląd. Poprzez fizjoterapię można poprawić nie tylko jakość ich codziennego życia, ale także zwiększyć samodzielność.

Zespół Downa – geneza choroby, najczęstsze objawy oraz diagnostyka

Zespół Downa (ZD) to jeden z najczęściej występujących wrodzonych zespołów wad genetycznych. Częstość występowania wśród żywo urodzonych dzieci szacuje się na 1 na 600-700 przypadków. Niestety blisko 20% ciąż ze zdiagnozowanym ZD kończy się śmiercią noworodka, a 60% ulega samoistnemu poronieniu na wczesnym etapie ciąży. Występowanie zespołu Downa nie zależy od rasy, klimatu czy warunków socjalnych. Ryzyko jego występowania wzrasta natomiast wraz z wiekiem matki. Wynosi ono:

• 1:667 dla kobiet 20-letnich, 

• 1:952 dla kobiet 30-letnich, 

• 1:387 dla kobiet 35-letnich, 

• 1:106 dla kobiet 40-letnich, 

• 1:30 dla kobiet w wieku 45 lat.

Najnowsze badania wskazują również, że także i wiek ojca powyżej 50. roku życia zwiększa ryzyko wystąpienia u dziecka wad wrodzonych, w tym zespołu Downa.

Dzieci cierpiące na ZD mogą cierpieć na wiele różnego typu wad. Dotyczą one zarówno tych, które nie wpływają bezpośrednio na jakość życia, jak i tych zdecydowanie poważniejszych, wymagających systematycznej pomocy fizjoterapeuty oraz specjalistycznego leczenia.

Zwykle chorzy z zespołem Downa borykają się z:

• upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim lub średnim,

• zbyt wczesnym starzeniem się organizmu (chorzy na ZD dożywają średnio 49 lat),

• obniżonym napięciem mięśniowym,

• płaskostopiem,

• wadami serca, przewodu pokarmowego, układu kostno-stawowego oraz moczowo-płciowego.

ZD diagnozuje się obecnie już na wczesnych etapach ciąży, w trakcie badań prenatalnych. USG płodu, test podwójny, potrójny oraz nieinwazyjny test genetyczny dają jasny pogląd na to, z jakim prawdopodobieństwem płód nie rozwija się prawidłowo. W przypadku wątpliwości u ciężarnych wykonuje się także amniopunkcję, biopsję kosmówki oraz kordocentezę. 

Leczenie zespołu Downa oraz rehabilitacja 

Zespół Downa jest chorobą o podłożu genetycznym, nieuleczalną. Istnieją jednak wypracowane przez doświadczonych specjalistów i naukowców metody oraz terapie, które skutecznie minimalizują niektóre z dolegliwości towarzyszących tej chorobie. Zarówno rozwój psychoruchowy, jak i codzienny komfort życia oraz naukę samodzielności można wypracować poprzez rehabilitację oraz opiekę lekarzy różnych specjalizacji. W niektórych przypadkach, szczególnie u dzieci z problemami kardiologicznymi, konieczne może okazać się także przeprowadzenie zabiegów chirurgicznych. 

W rehabilitacji dzieci z ZD znajduje zastosowanie wiele różnych metod stymulacji psychoruchowej. Wśród kluczowych należy wymienić:

• metodę NDT-Bobath – umożliwia ona wypracowanie u dziecka z zespołem Downa prawidłowych nawyków ruchowych poprzez odpowiednią pielęgnację – podczas noszenia, przewijania, karmienia czy zabaw. Trzeba bowiem mieć świadomość, że to, co zdrowym dzieciom przychodzi bez trudu, chorym na ZD niejednokrotnie sprawia trudność. 

• metodę  Vojty - polega ona na ustawianiu pacjenta w konkretnej pozycji przez uciskanie odpowiednich punktów na ciele. Skutkiem działań jest pobudzanie prawidłowych aktywności dziecka. Trzeba jednak pamiętać o systematyczności – ćwiczenia powinny być wykonywane przynajmniej cztery razy dziennie i trwać około 20 minut.

• integrację sensoryczną – nieprawidłowy odbiór wrażeń zmysłowych to częsty problem, który wymaga szczególnego rodzaju uwagi u dzieci cierpiących na zespół Downa. Gdy odbieranie oraz przekazywanie bodźców jest zakłócone, nie można mówić o samodzielnym i komfortowym funkcjonowaniu. Z tego względu terapia zaburzeń sensorycznych u chorych na ZD jest tak ważna. Poprawia się ich motoryka, koordynacja wzrokowa ruchowa, jak i eliminowana jest nadpobudliwość.

Bardzo dobre efekty przynosi także muzykoterapia oraz hipoterapia czy kinezjologia edukacyjna. Trzeba bowiem pamiętać, że dzieci cierpiące na zespół Downa osiągają pewne umiejętności później niż zdrowi rówieśnicy. Potrzebują też więcej czasu na wypracowanie nawyków ruchowych. Ich mocną stroną jest z kolei inteligencja praktyczna. Potrafią skupić uwagę na rozwiązywaniu konkretnych problemów, które nie wymagają myślenia abstrakcyjnego, czy ścisłej kalkulacji faktów. 

W zależności od zaleconej przez specjalistę formy terapii bardzo ważne znaczenie ma systematyczność oraz ciągłość wykonywania zabiegów. Odpowiednio wcześnie rozpoczęta rehabilitacja pacjentów z zespołem Downa umożliwia znaczną i odczuwalną dla nich poprawę funkcji somatomotorycznych. Osiągają oni przy tym optymalny poziom rozwoju umysłowego, społecznego, jak i emocjonalnego.