Nietrzymanie moczu – jak pozbyć się tego problemu?

Nietrzymanie moczu to wstydliwa i kłopotliwa dolegliwość, która częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Polega na mimowolnym i często niekontrolowanym wycieku moczu. Jej nasilenie waha się od okazjonalnych mikcji, kiedy kaszlemy lub kichamy, aż po tak nagłą i silną potrzebę oddania moczu, że nie udaje się nam dojść na czas do toalety. Cierpi na nią około 15% społeczeństwa, a wraz z wiekiem prawdopodobieństwo wystąpienia tego schorzenia zwiększa się. W jaki sposób można pozbyć się tego problemu? Jakie formy leczenia przynoszą zadowalające efekty?

Nietrzymanie moczu – kiedy udać się po pomoc do specjalisty?

Dla większości osób kontrola utrzymania moczu jest naturalnym procesem. Zdarza się jednak, że podczas infekcji dróg moczowych, kłopotów z wypróżnianiem czy w związku z przyjmowaniem niektórych leków, dochodzi do nietrzymania moczu. Często na tę dolegliwość cierpią także kobiety w okresie ciąży i połogu. Gdy nietrzymanie moczu trwa dłużej, może to wynikać również z:

• osłabienia funkcji mięśni pęcherza,
• nadaktywności mięśni pęcherza,
• słabych mięśni dna miednicy,
• uszkodzenia nerwów, które kontrolują pęcherz moczowy na skutek chorób takich jak stwardnienie rozsiane lub choroba Parkinsona,
• powiększonej prostaty u mężczyzn,
• zapalenia gruczołu krokowego,
• urazu, uszkodzenia nerwów lub mięśni w wyniku operacji.

Ponadto wśród czynników podwyższających ryzyko zachorowania na nietrzymanie moczu znajdują się:

• Otyłość - dodatkowe kilogramy wywierają nacisk na pęcherz i otaczające go mięśnie, osłabiają je, zwiększając tym samym prawdopodobieństwo wycieku, podczas kaszlu czy kichnięcia,
• Palenie - nałogowi palacze często cierpią z powodu przewlekłego kaszlu, co może prowadzić do epizodów nietrzymania moczu,
• Starość - mięśnie pęcherza i cewki moczowej słabną wraz z wiekiem,
• Choroby współistniejące - cukrzyca, choroby nerek, uszkodzenie rdzenia kręgowego, zapalenie stawów, wypadanie narządów miednicy i choroby neurologiczne.

Jeśli nietrzymanie moczu wpływa na Twoją codzienną aktywność, to nie wahaj się skontaktować z lekarzem. Dla większości ludzi, wprowadzenie kilku zmian w dotychczasowym stylu życia, regularne ćwiczenia odpowiednich partii mięśni lub wykonanie zabiegu mogą złagodzić dyskomfort i skutecznie wyeliminować problem nietrzymania moczu.

Wybór terapii zależy od kilku czynników. Wśród nich należy wymienić wiek pacjenta, jego ogólny stan zdrowotny, w tym również aspekty psychiczne oraz podłoże powstania dolegliwości.

Diagnoza nietrzymania moczu

Pierwszym krokiem w leczeniu nietrzymania moczu jest wizyta u lekarza. Dogłębny wywiad, badanie fizykalne, pytania o objawy i stosowane leki, ostatnio przebyte choroby czy operacje, z pewnością pomogą w postawieniu diagnozy. Dodatkowo lekarz może także zlecić wykonanie badania moczu i krwi, testów mierzących, jak dobrze opróżniany jest pęcherz czy USG.

Trzeba pamiętać, że przyczynami nietrzymania moczu mogą być zarówno choroby o podłożu neurologicznym, metabolicznym, ginekologicznym, psychicznym, jak i urazy kręgosłupa czy zabiegi operacyjne - szczególnie te w zakresie miednicy mniejszej. Każdy przypadek należy więc traktować indywidualnie, zwracając także uwagę na przyjmowane leki czy przyzwyczajenia dietetyczne, które mogą nasilać lub przypominać objawy pęcherza nadreaktywnego.

Leczenie nietrzymania moczu

Gdy lekarz potwierdzi diagnozę, mamy kilka możliwości leczenia nietrzymania moczu. Ich wybór zależy od podłoża choroby i powinien być każdorazowo ustalany przez specjalistę. W początkowych stadiach choroby często wykorzystuje się kinezyterapię oraz fizykoterapię.

Wśród najczęstszych metod leczenia zachowawczego nietrzymania moczu wyróżnia się:

1. Trening pęcherza

Ćwiczenia mięśni Kegla

W leczeniu nietrzymania moczu dobre efekty przynoszą ćwiczenia dna miednicy, znane również jako ćwiczenia mięśni Kegla. Pomagają one wzmocnić zwieracz cewki moczowej oraz mięśnie dna miednicy, które pomagają kontrolować oddawanie moczu. Ćwiczenia te polecane są szczególnie w profilaktyce oraz wtedy, gdy problemy dopiero się zaczynają.

Najłatwiej nauczyć się, jak poprawnie wykonywać ćwiczenia mięśni Kegla, poprzez symulację wstrzymywania strumienia moczu. Wówczas dowiemy się, które partie mięśni są tu istotne. W przypadku trudności z określeniem odpowiedniej partii mięśni warto o pomoc zapytać specjalistę – lekarza urologa, ginekologa lub fizjoterapeutę.

Kiedy już zidentyfikujemy mięśnie dna miednicy, możemy wykonywać ćwiczenia niemal w każdej pozycji, przynajmniej trzy razy dziennie przez okres kilku, kilkunastu tygodni w seriach po 10-15 powtórzeń. Za każdym razem należy napiąć wybrane partie mięśni na 3-5 sekund i następnie rozluźnić. Należy przy tym pamiętać o płynnych oddechach oraz nienapinaniu mięśni brzucha.

Trening pęcherza

Inne ćwiczenia, które warto wykonywać w terapii nietrzymania moczu, polegają na kontrolowaniu funkcji pęcherza. Wśród nich zaleca się:

• Opóźnianie oddania moczu, czyli czasowe wstrzymywanie mikcji (o kilka, kilkanaście minut),
• Podwójne anulowanie, które polega na oddaniu moczu, następnie odczekaniu kilku minut i ponownej wizycie w toalecie,
• Harmonogram toalety, czyli oddawanie moczu w regularnych odstępach czasu np. co 2-3 godziny (odstępy pomiędzy kolejnymi mikcjami powinny być zwiększane o 20-30 minut).

TENS

W leczeniu nietrzymania moczu stosuje się także zabiegi z zakresu elektrolecznictwa. Zabieg ten ma na celu pobudzenie nieaktywnych dotąd partii mięśni dna miednicy oraz zwiększenie ukrwienia tkanki mięśniowej. Działa również przeciwbólowo. Jest on przeprowadzany za pomocą specjalnego urządzenia wyposażonego w elektrody stymulujące mięśnie do skurczy. Wykonywanie takich zabiegów 1-2 razy dziennie po 15-20 minut powinno już w ciągu kilku tygodni przynieść zdecydowaną poprawę w zdolności kontrolowania moczu.

Biofeedback

Technika biofeedback to jedna z metod rehabilitacji dna miednicy stosowana w przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu. Polega ona na nauce świadomego sterowania czynnościami bioelektrycznymi mózgu, co umożliwia kontrolę funkcji fizjologicznych organizmu, które zazwyczaj wykonywane są instynktownie. Podczas zabiegu wykorzystywane są specjalne urządzenia wyposażone w skalowane wskaźniki mechaniczne, świetlne i akustyczne, jak i wizualne oraz we wskaźniki elektroniczne.

Biofeedback daje możliwość uruchomienia właściwej grupy mięśni, kontrolowania nasilenia i czasu trwania skurczu, rozluźnienia i obiektywnej obserwacji postępów terapii. U chorych na nietrzymanie moczu metoda Biofeedback wyrabia nawyk świadomego kurczenia oraz rozluźniania mięśni dna miednicy. Efekty są odczuwalne już po 20 zabiegach trwających około 30 minut.

Zmiana stylu życia

W terapii nietrzymania moczu ważną rolę odgrywa także zmiana własnych nawyków. Utrata wagi, rzucenie palenia, powiedzenie „nie” alkoholowi, spożywanie mniejszej ilości kofeiny (znajdującej się w kawie, herbacie i wielu napojach gazowanych), zapobieganie zaparciom i unikanie podnoszenia ciężkich przedmiotów będą tu jak najbardziej wskazane. Pomocne będzie również ograniczenie ilości spożywanych napojów przed snem.

2. Leczenie farmakologiczne

W przypadku leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu powszechnie stosowane są także środki farmakologiczne. Leki alfaadrenomimetyczne, takie jak efedryna, pseudoefedrna, midodryna czy fenylopropanolamina powodują wzrost napięcia zwieracza wewnętrznego. Niestety ich skuteczność bywa niska, a szereg działań niepożądanych, takich jak bóle głowy, zaburzenia snu czy wzrost ciśnienia tętniczego krwi nie przynoszą często spodziewanych korzyści z terapii.

Osobom cierpiącym na nietrzymanie moczu niejednokrotnie lekarze przepisują także leki antycholinergiczne. Ich działanie polega na wydłużaniu czasu między uczuciem parciem a faktyczną potrzebą pójścia do toalety. Zmniejszają one również częstotliwość występowania parć o podłożu naglącym. W tej grupie leków znajdują się środki zawierające takie substancje jak oksybutynina, tolterodyna, darifenacyna czy solifenacyna.

W niektórych przypadkach stosuje się także leki przeciwdepresyjne, u kobiet estrogeny, a u mężczyzn leki andrenergiczne, hamujące przerost gruczołu krokowego.

3. Leczenie chirurgiczne

Zabiegi pętlowe

W wielu przypadkach zadowalające efekty przynosi wdrożenie wspomnianego leczenia farmakologicznego oraz fizjoterapii ukierunkowanej na ćwiczenia mięśni dna miednicy. Wskazaniem do leczenia operacyjnego nietrzymania moczu jest jego niekontrolowane oddawanie oraz wysiłkowe nietrzymanie moczu. Zabieg taki przeprowadza lekarz urolog lub ginekolog.

Jedną z najczęściej stosowanych metod są tak zwane zabiegi slingowe lub pętlowe. Polegają one na wprowadzeniu pod cewkę moczową specjalnej taśmy w celu jej uniesienia i podparcia oraz połączenia z pęcherzem. Metoda ta należy do mało inwazyjnych. Wymaga jedynie niewielkiego nacięcia tkanek pochwy i zazwyczaj wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym. Sam zabieg trwa kilkanaście minut, a o jego skuteczności pacjentki mogą przekonać się już po około 48 godzinach. Po okresie rehabilitacji trwającym od 2 do 6 tygodni, chorzy mogą powrócić do zwykłej aktywności fizycznej.

Zabiegi laserowe VIRGO

Wśród nowoczesnych metod terapii nietrzymania moczu stosuje się także zabiegi laserowe. Są one dedykowane głównie kobietom w młodszym wieku, które borykają się z wysiłkowym nietrzymaniem moczu w stopniu łagodnym i umiarkowanym. Zabiegi wykonywane przy użyciu lasera VIRGO są bezpieczne i bezbolesne. Nie wymagają znieczulenia oraz hospitalizacji pacjentek. Krótki czas trwania samego zabiegu (od około 5 do 10 minut) oraz minimalny okres rekonwalescencji wpływają na zapewnienie najwyższego poziomu komfortu.

Laser wprowadzony dopochwowo wpływa na obkurczenie błony śluzowej oraz zwiększa jej napięcie. Dodatkowo stymuluje wzrost włókien kolagenowych, które odpowiadają za sprężystość i zwiększenie elastyczności pochwy. Dzięki temu przywracane jest normalne funkcjonowanie struktur układu moczowo-płciowego i problem nietrzymania moczu znika. Trzeba mieć na uwadze, że tego typu zabiegi są zwykle wykonywane w placówkach prywatnych. Jeśli zdecydujemy się na laserowe leczenie nietrzymania moczu, warto kierować się zarówno opiniami poprzednich pacjentek, jak i rekomendacjami lekarzy.

Ultradźwięki HIFU

W terapii wysiłkowego nietrzymania moczu stosuje się także zabieg HIFU. W skrócie można powiedzieć, że jest to forma terapii bez skalpela dedykowana kobietom. Podczas wykonywania zabiegu fale ultradźwiękowe przenikają do ścianek pochwy i podgrzewają włókna kolagenowe. To z kolei skutkuje powstaniem w nich mikrouszkodzeń, na które organizm reaguje niemal natychmiastową produkcją nowych włókien o większej sprężystości. To natomiast przekłada się na zwężenie i obkurczenie pochwy, przez co zmniejszają się dolegliwości związane z wysiłkowym nietrzymaniem moczu.

Sam zabieg nie jest inwazyjny i trwa około 25 minut. Pacjentki nie odczuwają bólu i nie muszą być hospitalizowane. Trzeba pamiętać, że istnieje kilka przeciwwskazań do wykonania tego zabiegu (ciąża, karmienie piersią, nowotwory złośliwe, choroby kardiologiczne i reumatologiczne) i w związku z powyższym podczas kwalifikacji do zabiegu należy powiadomić lekarza prowadzącego o wszelkich współistniejących chorobach oraz aktualnym stanie zdrowia.

Z raportu „Pacjent z NTM w systemie opieki zdrowotnej 2018” wynika, że problem nietrzymania moczu w 2018 roku dotyczył aż 423 milionów osób na świecie - 303 milionów kobiet i 121 milionów mężczyzn. Trzeba zauważyć, że na przestrzeni ostatniej dekady, liczba osób dotkniętych tym problemem w całej populacji sukcesywnie wzrasta. W 2008 roku szacowana liczba osób z NTM wynosiła 346 milionów, natomiast w 2013 roku - 383 miliony. Warto więc w sytuacji wystąpienia pierwszych objawów udać się po poradę do specjalisty i wdrożyć odpowiednie ćwiczenia oraz leczenie.