Wady postawy u dzieci i młodzieży - przyczyny i profilaktyka

Pojęcie „odpowiedniej postawy ciała” istnieje wtedy, gdy poszczególne odcinki ciała człowieka - niedotknięte zmianami (bez znaczenia jest tutaj wiek), są ułożone w sposób harmonijny i bez wysiłkowy. Postawa ciała jest uznawana za prawidłową, jeśli spełnione są jednocześnie wszystkie poniższe warunki:

• nasze ciało  charakteryzuje prawidłowa budowa, a w szczególności prawidłowa budowa układu kostno-stawowego, bez zniekształceń, zwyrodnień etc.,
• zapewnione jest odpowiednie funkcjonowanie układu mięśniowego oraz układu nerwowego, który odpowiedzialny jest za sterowanie całym układem mięśniowym,

Kluczowe okresy życia dziecka, najbardziej narażone na wady postawy

Wraz z rozwojem dziecka, zmienia się jego sposób funkcjonowania. W określonych przedziałach wiekowych, dziecko pewne czynności wykonuje częściej i z o wiele większym nasileniem. Niektóre z tych czynności, z czasem stają się jego skłonnościami (np. tzw. garbienie się), towarzyszącymi mu  przez całe życie.

Bardzo ważne dla rozwoju dziecka i zachowania prawidłowej postawy, są przede wszystkim jego pierwsze miesiące życia. Dziecięce kości nie są jeszcze na samym początku odpowiednio wykształcone i stężałe, co oznacza, że ulegają one w pewnym stopniu modelowaniu. Istotne jest, aby w tym właśnie okresie – od samego początku życia dziecka, szczególną uwagę zwracać na ułożenie jego ciała. To samo dotyczy pierwszych lat życia, kiedy dziecko najpierw uczy się siadać, a potem chodzić. W tym momencie trzeba największą uwagę i skupić na tym, by jak najlepiej zadbać o postawę przyjmowaną przez dziecko, zarówno w trakcie siedzenia, jak i na początkowym etapie chodzenia.

Jedną z najistotniejszych chwil w życiu dziecka, dla rozwoju poprawnej postawy jego ciała, jest moment, w którym dziecko rozpoczyna naukę w szkole. Mówimy tutaj o wieku 6-7 lat, kiedy to w stylu życia dziecka następuje jego znacząca zmiana. Spowodowane jest to m.in. właśnie rozpoczęciem nauki w szkole, gdy dziecko po kilka godzin dziennie, będzie musiało siedzieć w ławce. Jest to diametralna zmiana w stosunku do  dotychczasowego życia w ciągłym ruchu. Nadmierna potrzeba ruchu wynika również z wieku dziecka i potrzeb jego organizmu, dlatego przebywanie w jednej pozycji jest dla dziecka tak trudne do wytrzymania.

Kolejnym momentem w życiu dziecka, nazywanym niekiedy nawet “okresem krytycznym”, jest wiek 11-13 lat (u dziewcząt) oraz 13-14 lat (w przypadku chłopców). Jest to szczególnie związane z tzw. pokwitaniowym skokiem wzrostu, kiedy to dziecko bardzo szybko rośnie, zmianom następują proporcje ciała oraz ułożenie środka ciężkości. W czasie  “okresu krytycznego”, dorastające dziecko jest bardzo podatne na wpływ różnego rodzaju czynników zewnętrznych, a rozwój układu mięśniowego nie nadąża za szybkim wzrostem kości.

Moment, w którym okres dojrzewania ulega zakończeniu, charakteryzuje ukształtowana, prawidłowa postawa człowieka. Odpowiednio ukształtowana postawa dziecka, a w tym przypadku - już nastolatka, daje mu wiele możliwości. Może ono uprawiać sporty, zażywać wysiłku fizycznego, a odczuwane przez nastolatka zmęczenia jest mniejsze, jak i również, zmęczenie spowodowane przez wysiłek fizyczny przychodzi wolniej. Co się tyczy dzieci i młodzieży z wadami postawy, są one często w znacznym stopniu wyłączone z wielu form aktywności fizycznej, których nie mogą praktykować, właśnie ze względu na pewne zwyrodnienia czy dysfunkcje. Aby ich uniknąć na każdym etapie rozwoju dziecka zalecana jest profilaktyka ruchowa

Główne przyczyny wpływające na rozwój wad w postawie dziecka

Istnieje wiele czynników, w ogromny sposób oddziaływujących na ciało dziecka oraz kształtujących jego postawę. Należy zwracać na nie szczególną uwagę i reagować,  w razie zaobserwowania najmniejszych nawet nieprawidłowości w postawie dziecka. Do głównych czynników mających niekorzystny wpływ na postawę dziecka zalicza się:

• siedzący tryb życia,
• znikomą aktywność fizyczną lub jej całkowity brak,
• zbyt długi czas, kiedy dziecko przebywa w jednej, niezmiennej pozycji,
• błędy popełniane przy noszeniu dziecka (tylko na jednej ręce, prowadzenie dziecka zawsze za jedną, tą samą rękę),
• nieprawidłowo dobrane meble dla dziecka – chodzi tutaj przede wszystkim o to, aby dziecko nie siedziało przy zbyt niskim biurku, czy na zbyt wysokich siedziskach,
• niewłaściwą postawę, jaką dziecko przyjmuje w czasie pisania, malowania, odrabiania lekcji etc.,
• źle dobrane obuwie,
• nadmierne osłabienie organizmu - szczególnie w okresie po przebytych, poważnych chorobach,
• zbyt częste przygnębienie (w okresie tym znacznie spada aktywność fizyczna – część mięśni może być nadmiernie napięta, a część nadmiernie zwiotczała, co prowadzi do pogłębienia naturalnych krzywizn kręgosłupa lub zmian w postawie ciała),
• noszenie zbyt ciężkich toreb lub tornistrów,
• dźwiganie ciężarów nieodpowiednich do stanu zdrowia oraz sprawności fizycznej,
• noszenie plecaków, toreb szkolnych etc., na jednym ramieniu, w skutek czego staje się ono przeciążone.

Wady postawy u dzieci i młodzieży, najczęściej wynikają ze złych nawyków lub nieodpowiedniego w stosunku do wzrostu i wagi obciążenia ciała. Są one bardzo niebezpieczne, ponieważ mogą prowadzić do trwałych zmian oraz dysfunkcji.

Wady postawy u dzieci i młodzieży - profilaktyka

W kwestii zapobiegania wadom postawy u dzieci i młodzieży, nadrzędną rolę odgrywają rodzice oraz szkoła.

Jeśli mowa o rodzicach – powinni oni przede wszystkim zapewnić dziecku odpowiednie warunki w domu, zarówno do odpoczynku, nauki, zabawy, jak i do snu. Na sen dziecko poświęca kilka godzin z każdej doby, dlatego tak ważne jest, aby spało ono na odpowiednim materacu (najlepiej o średniej twardości) wraz z poduszką, która wpasuję się w przestrzeń pomiędzy głową dziecka a materacem. Poduszka nie może więc być zbyt twarda, ale zbyt miękkie również nie są rekomendowane.

Jeśli chodzi o momenty, kiedy dziecko uczy się lub odrabia zadanie – pilnujmy, aby biurko i krzesło były dopasowane do wzrostu dziecka. Jak wspomniano we wcześniejszej części artykułu, dziecko nie może spędzać tak dużej ilości czasu przy zbyt niskim lub wysokim biurku/ławce szkolnej oraz siedząc na krześle o niewłaściwej wysokości.. Dbajmy także o odpowiednie oświetlenie miejsca nauki czy zabawy dziecka. Złe oświetlenie sprawia, że dziecko jest zmuszone do przyjmowania nienaturalnych pozycji, często bardzo negatywnie oddziałujących w jego prawidłową postawę (mimo tego, że dziecku może być tak pozornie całkiem wygodnie). Ta kwestia tyczy się oczywiście tak samo czasu spędzanego w szkole, jak i w domu. Zarówno rodzice, jak i nauczyciele bezwzględnie powinni zwracać uwagę na pozycje, jakie dziecko przyjmuje wykonując różne czynności. Równie istotna jest także częsta zmiana tych pozycji.

Omawiając temat szkoły, miejmy także na uwadze to, jaki tornister dziecko nosi. Czy jest to typowy tornister, czy może plecak lub popularna torba. Ma znaczenie również to, czy dziecko nosi  rzeczy na plecach (w plecaku), czy na jednym ramieniu (w torbie). Decydując się na zakup tornistra/plecaka dla dziecka, zwróćmy uwagę na to, jaki jest to przedmiot. Jeśli chodzi o zdrowie i prawidłowy rozwój dziecka, nie można tego ignorować i pominąć kwestii certyfikowanych tornistrów, tworzonych z myślą przede wszystkim o najmłodszych.

Przy wyborze i zakupie tornistra dla dziecka, pamiętajmy także o odpowiednim obuwiu. Źle dobrane buty mogą nie tylko popsuć zabawę oraz dobre samopoczucie dziecka, są w stanie także doprowadzić do zwyrodnień w obrębie stopy, co jest bardzo bolesnym i kłopotliwym, szczególnie dla dziecka i nastolatka.

Pamiętajmy! Dziecko, to istota z reguły obdarzona niesamowitą energią. Dla takich dzieci rewelacyjną opcją spożytkowania energii jest aktywność fizyczna i różnego rodzaju sporty. Dziecko powinno mieć zapewnione warunki do bezpiecznego i aktywnego wypoczynku, zarówno w szkole, jak i w domu. Także dzieci z już nabytymi wadami postawy, mogą uprawiać sporty, to ich oczywiście nie dyskwalifikuje, jednak bardzo ogranicza, ponieważ nie mogą one uprawiać wszystkich dyscyplin, jedynie te, na które zezwala specjalista.

Każde dziecko z wadą postawy powinno systematycznie uczęszczać na gimnastykę korekcyjną, gdzie odpowiednio wyszkolona osoba zatroszczy się o zminimalizowanie wad postawy.

Nie zapominajmy też o profilaktyce związanej z nauką w szkole, funkcjonowaniem w domu, odpoczynkiem oraz aktywnymi formami spędzania czasu.