Udar - jak postępować, żeby ograniczać jego negatywne skutki.

Udarem mózgu nazywa się zespół objawów łączących się z nagłym zaburzeniem krążenia mózgowego, utrzymujący się dłużej niż 24 godziny. W Polsce notuje się około 60 000 przypadków rocznie - częściej u mężczyzn niż u kobiet. Średni wiek zachorowalności wynosi 75 lat. Niestety udary są trzecią co do częstości występowania przyczyną śmierci pacjentów lub powodem ich niepełnosprawności i niesamodzielności. Co można zrobić, aby ograniczyć negatywne skutki tej choroby?

Rodzaje udarów

Wyróżnia się dwa główne rodzaje udarów:

1. Udar niedokrwienny

90% udarów występujących w Polsce to właśnie udary niedokrwienne. Może do nich dojść u osób cierpiących na choroby zwiększające ryzyko powstania skrzepliny w sercu, czyli przy migotaniu przedsionków czy wadach zastawek serca. Skrzepliny dostające się do krwiobiegu, docierają do tętnicy, blokują ją, zapychają, a tym samym powodują jej niedrożność. Zatrzymanie obiegu krwi skutkuje odcięciem dopływu krwi do mózgu. Do udaru niedokrwiennego może dojść także u chorych na miażdżycę.

2. Udar krwotoczny

Ten rodzaj udaru powstaje w wyniku wylewu krwi do mózgu. Zalicza się do tej grupy także krwotoki śródmózgowe i podpajęczynówkowe. Najczęściej jego przyczyną są wieloletnie nadciśnienie tętnicze, nieprawidłowości w budowę naczyń czy długotrwała choroba alkoholowa.

Diagnoza i pierwsza pomoc w udarach

Należy pamiętać, że udar to stan nagłego i bezpośredniego zagrożenia dla życia pacjenta. Istnieje szereg objawów, które na niego wskazują. Należą do nich między innymi:

- zaburzenia świadomości,

- trudności w przełykaniu śliny,

- zaburzenia mowy,

- apraksja - czyli zaburzenia ruchowe niewynikające z niedowładu,

- agnozja - czyli brak umiejętności rozpoznawania i identyfikowania nowych przedmiotów,

- niedowidzenie.

Możliwe jest także wystąpienie napadu padaczkowego, urojeń, omamów czy majaczenia.

W sytuacji, gdy podejrzewamy u danej osoby wystąpienie udaru, liczy się szybka reakcja. Należy ułożyć osobę poszkodowaną w bezpiecznej pozycji i niezwłocznie wezwać pogotowie, celem przetransportowania chorego do szpitala, na oddział ratunkowy. Jeśli z jakiejkolwiek przyczyny nie jest możliwe wezwanie pogotowia, należy jak najszybciej podjąć próbę własnego transportu, pamiętając, aby kierować się do dużych szpitali, a nie małych ośrodków medycznych, w których często brakuje ważnych dla diagnozy i życia pacjenta sprzętów, takich jak tomograf (TK) czy rezonans (MRI).

W szpitalu, w zależności od postawionej diagnozy, jak i stanu pacjenta lekarze zastosują odpowiednie leczenie farmakologiczne lub/i chirurgiczne. Kluczowe znaczenie ma przede wszystkim wyeliminowanie bezpośredniego stanu zagrożenia życia i następnie stopniowe przywracanie pacjenta do formy.

Rehabilitacja i powrót do zdrowia po udarze

Zaraz po ustabilizowaniu stanu zdrowia pacjenta niezbędne jest wdrożenie rehabilitacji poudarowej- pamiętając, że od szybkości podjętych działań zależeć będzie to, w jakim stopniu uda się zatrzymać lub cofnąć negatywne skutki wystąpienia udaru.

Proces rehabilitacji powinien zacząć się więc jeszcze w szpitalu, najlepiej na oddziale wczesnej rehabilitacji poudarowej, na której pacjent powinien spędzić średnio od 3 do 9 tygodni.

Rehabilitację po udarze można zasadniczo podzielić na 3 etapy:

1. Rehabilitacja szpitalna – do jej najwcześniejszych etapów należą:

- ćwiczenia oddechowe czy oklepywanie usprawniające funkcje układu oddechowego,

- bierne ćwiczenia kończyn, stymulowane przez fizjoterapeutę, jako wzmocnienie i profilaktyka przeciwzakrzepowa,

2. Rehabilitacja poszpitalna - najlepiej, jeśli jest prowadzona w wyspecjalizowanych oddziałach czy ośrodkach rehabilitacyjnych. Na tym etapie wprowadzane są ćwiczenia pionizujące i stymulujące mięśnie, mające na celu jak największe zniwelowanie deficytów ruchowych będących skutkiem udaru. Ćwiczenia wykorzystujące zdolność neuroplastyki mózgu, powtarzane są metodycznie i wielokrotnie, tak aby chory mógł nauczyć się na nowo poprawnego ruchu. Ocalałe komórki nerwowe są tym samym stymulowane do wytwarzania i torowania nowych połączeń.
3. Rehabilitacja ambulatoryjna i/lub domowa - która jest niezwykle istotna w podtrzymywaniu wcześniej osiągniętych postępów. Dobrze jest wykonywać ją pod okiem specjalisty, aby mieć pewność, że kolejne ćwiczenia wykonywane są prawidłowo i służą w pełni powrotowi do zdrowia.

Sprawność psychiczna po udarze

W procesie leczenia i rehabilitacji po udarze, lekarze oraz rodzina skupiają się często jedynie na fizycznych objawach. Łatwo niestety jest pominąć inny kluczowy w dochodzeniu do formy czynnik, jakim jest stan psychiczny pacjenta. Niestety wśród około 60% przypadków pacjentów poudarowych mamy do czynienia z depresją, stanami lękowi lub innymi zaburzeniami psychicznymi, związanymi z traumą przebytego, bezpośredniego zagrożenia życia.

Bardzo ważnym elementem w powrocie do pełnego zdrowia jest w tym okresie opieka psychologiczna oraz wsparcie rodziny, przyjaciół i bliskich. Nie wolno zapominać, że o pełnym powrocie do zdrowia mówimy wtedy, kiedy osiągamy harmonię zdrowego ciała i psychiki.