Skolioza – przyczyny, leczenie i profilaktyka

Skolioza – co ją wywołuje i jak jej uniknąć?

Skolioza to typ bocznego, trójpłaszczyznowego skrzywienia kręgosłupa. Jest to jedna z najczęściej występujących wad postawy u dzieci. Skolioza obejmuje zwykle piersiowy odcinek kręgosłupa i przyczynia się do jego nienaturalnego wygięcia, które przypomina listerę S. Jakie są przyczyny tej wady postawy i jakie działania profilaktyczne pomagają jej uniknąć?

Przyczyny powstawania wad postawy u dzieci

Styl życia oraz uwarunkowania środowiskowe to dwa główne czynniki, które w znacznym stopniu przyczyniają się do powstania wad postaw u dzieci i młodzieży. Kilkugodzinne siedzenie w ławce szkolnej, a następnie spędzanie dnia przed komputerem czy telewizorem z całą pewnością nie wpływają pozytywnie na zdrowie najmłodszych. Do tego należy dołożyć brak ruchu oraz spożywanie kalorycznych i przetworzonych pokarmów.

Wśród przyczyn występowania wad postawy u dzieci najczęściej wymienia się:

• uwarunkowania genetyczne,
• zaburzenia równowagi,
• choroby przewlekłe,
• złe warunki bytowe.

Można stwierdzić, że dziś wady postawy to problem cywilizacyjny. Złe nawyki przekazywane dzieciom skutkują pogorszeniem stanu ich zdrowia oraz brakiem motywacji do wprowadzania zmian. Trzeba jednak pamiętać, że wczesne wykrycie zmian w budowie ciała, a szczególnie rozpoznanie skoliozy, daje realne szanse na wprowadzenie skutecznej profilaktyki i leczenia.

Najczęściej występujące typy skoliozy

Zdecydowanie częściej skoliozę rozpoznaje się u dzieci niż u osób dorosłych.
W zależności od wieku, w którym diagnoza została postawiona, wyróżnia się następujące typy skoliozy:

• wczesnodziecięcą (dotyczy ona dzieci do 3-go roku życia),
• dziecięcą (która obejmuje grupę dzieci w wieku od 3 do 10 lat),
• młodzieńczą (nabytą w okresie dojrzewania).

Boczne skrzywienie kręgosłupa często właśnie w okresie dorastania nabiera na sile. Duże skoki wzrostu sprawiają, że mięśnie nie nadążają za rozwojem szkieletu i nie są w stanie zapewnić kręgosłupowi odpowiedniej podpory.

Z kolei ze względu na przyczynę powstania skoliozy, wyróżnia się jej dwa typy:

• funkcjonalną,
• strukturalną.

Skolioza funkcjonalna objawia się skróceniem jednej z kończyn dolnych oraz przykurczem biodra. Dotyczy ona zwykle odcinka lędźwiowego kręgosłupa i bardzo często jest możliwa do wyleczenia po ustąpieniu przyczyny.

Z kolei pod pojęciem skoliozy strukturalnej kryje się typ wady postawy, który najczęściej powstaje w okresie wzrostu. W obrębie tego typu skolioz wyróżnia się skrzywienia:

• kostnopochodne (wrodzone, torakopochodne, układowe),
• neuropochodne (wrodzone, porażenne-wiotkie, porażenne-spastyczne, inne),
• mięśniopochodne (wrodzone, w przebiegu dystrofii mięśni, inne),
• idiopatyczne – o nieuzasadnionej etiologii.

Jakie są przyczyny powstawania skoliozy kręgosłupa?

W sytuacji, gdy skolioza jest chorobą wrodzoną, często pojawia się razem z innymi wadami. W przypadku skoliozy nabytej jej przyczyną zwykle są:

• guzy kości,
• przepuklina krążka międzykręgowego,
• różna długość kończyn,
• choroby neurologiczne (np. porażenie mózgowe),
• operacje na klatce piersiowej,
• choroby opłucnej,
• zwyrodnienia stawów.

Jak rozpoznać skoliozę u dziecka?

U osób, które cierpią na skoliozę, naturalne krzywizny kręgosłupa ulegają spłaszczeniu lub wygięciu. Wówczas możemy zaobserwować:

• Plecy płaskie – wszystkie krzywizny kręgosłupa zanikają, a barki znacznie się obniżają,
• Plecy okrągłe – barki i głowa przybierają charakterystyczny wygląd wysunięcia do przodu, łopatki odstają od linii pleców, a plecy wyglądają, jak zgarbione,
• Plecy wklęsłe – w tym typie skoliozy charakterystyczne jest wypięcie brzucha do przodu oraz uwypuklenie pośladków,
• Plecy wklęsło – wypukłe – jest to połączenie pleców wklęsłych i okrągłych.

W celu zdiagnozowania skoliozy zwykle pacjent proszony jest o stanięcie prosto (z odkrytymi plecami) i wykonanie skłonu. Jeśli plecy podczas skłonu nie są symetryczne, wyraźnie zarysowuje się wystająca łopatka, pojawia się także większe wcięcie w talii po jednej stronie ciała, czy bardziej wysunięte biodro, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że zdiagnozowana zostanie skolioza. W trakcie badania lekarz może zlecić także dodatkowe badania w postaci RTG kręgosłupa, tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego.

W jaki sposób leczy się skoliozę kręgosłupa?

Wybór optymalnej metody leczenia zależy od etiologii choroby, wieku i stanu pacjenta oraz zaawansowania skoliozy. Całe postępowanie nakierowane jest na zmniejszenie lub usunięcie zmian w kręgosłupie, zatrzymanie postępu choroby oraz utrwalenie pozytywnych efektów terapii.

Niestety leczenie rozwiniętej skoliozy to proces bardzo skomplikowany i długotrwały. Polega on głównie na wzmacnianiu mięśni kręgosłupa, gimnastyce korekcyjnej i fizykoterapii. Bardzo dobre efekty przynoszą zajęcia na basenie. W terapii stosowane są także specjalistyczne gorsety, które poprzez nacisk na wybrane partie kręgosłupa wymuszają jego odpowiednie ustawienie. W przypadku skolioz wywołanych przez skróconą kończynę zaleca się stosowanie specjalnych wkładek ortopedycznych. Często niestety konieczna jest także ingerencja chirurgiczna. Zwykle zaleca się ją pacjentom, których skrzywienie kręgosłupa wynosi ponad 60 stopni.

Profilaktyka skoliozy, którą każdy z nas może wprowadzić w życie

W powrocie do formy bardzo ważne są wszelkie działania, które podejmują w życiu codziennym opiekunowie dziecka. Jeśli nasza pociecha cierpi na skoliozę, to przede wszystkim powinniśmy zadbać o to, by spała na twardym materacu, a poduszka, której używa do snu, nie była zbyt duża.

Drugą ważną kwestią jest sposób siedzenia. Zaleca się, aby dziecko korzystało z fotela z odpowiednio wyprofilowanym oparciem i miało zapewnione podparcie dla łokci. Zarówno wysokość blatu biurka, jak i siedziska fotela muszą być dostosowane do wzrostu dziecka.

Nie bez znaczenia jest także waga i sposób noszenia plecaka szkolnego. Uczmy dzieci zakładania plecaka na dwa ramiona oraz pilnujmy, aby w tornistrze znajdowały się tylko niezbędne na dany dzień książki, bez zbędnego przeciążania pleców dziecka.

Warto także zwrócić uwagę na typ obuwia. Odpowiednio wyprofilowane wkładki butów dają poczucie komfortu oraz wygody i tym samym sprawiają, że chód dziecka ma naturalny charakter.

Koniecznie należy także zadbać o odpowiednią, zbilansowaną dietę oraz stałą aktywność ruchową. Warto w tym celu udać się do specjalisty, który pokaże zalecane ćwiczenia oraz w jaki sposób należy je wykonywać. Listę fizjoterapeutów ze specjalizacją w rehabilitacji dziecięcej znajdziesz w portalu Sprawdzony Fizjoterapeuta.