Rehabilitacja osób po amputacji kończyny

Czym właściwie jest amputacja i kiedy jest wykonywana?

Amputacja kończyny polega na przecięciu kości lub pozbawieniu określonej części ciała, poprzez tzw. wyłuszczenie w stawie (odjęcie części ciała). Tego typu operacja, jest zabiegiem skomplikowanym, wykonywanym przez zespół lekarzy specjalistów (ortopeda, chirurg).Wiąże się to z koniecznością odpowiedniego zaplanowania zabiegu, wraz z zespołem czynności profilaktycznych i sposobem zabezpieczenia kikuta po wykonanej amputacji. Nieprawidłowe zaopatrzenie kikuta grozi rozprzestrzenieniem się choroby na zdrowe części ciała, a także może wiązać się z koniecznością amputacji kolejnych odcinków ciała.

Kiedy należy przeprowadzić zabieg amputacji?

Przeprowadzenie zabiegu amputacji jest konieczne w sytuacji, kiedy wyleczenie chorej kończyny nie jest możliwe. Pamiętajmy, że zaawansowane stadium choroby odcinka ciała jest bardzo niebezpieczne dla życia Pacjenta, stąd też ostatecznym wyjściem w przypadku braku możliwości wyleczenia chorej części ciała staje się jej amputacja.
 

Przesłankami do wykonania zabiegu amputacji mogą być:

• zaburzenia krążenia,
• szybko rozprzestrzeniające się infekcje,
• poważne wypadki (artykuł na temat najczęstszych urazów w wyniku wypadków komunikacyjnych i sposoby ich rehabilitacji znajdziesz w naszym serwisie),
• nowotwory,
• wrodzone wady kończyn.

Amputacja - co dalej?

Po zabiegu amputacji, najważniejszą kwestią jest prawidłowe zadbanie o szybki powrót do zdrowia oraz o odpowiednie gojenie się tzw. kikuta. Aby zapewnić sobie prawidłowe gojenie się rany, należy w pełni stosować się do zaleceń lekarzy oraz na bieżąco konsultować z nimi przebieg procesu gojenia.

Powrót do sprawności fizycznej po tego typu zabiegu jest trudny i czasochłonny, często wymaga również wsparcia psychologa. Aby uzyskać jak najlepsze efekty, Pacjent musi wykonać wiele pracy  pod nadzorem wykwalifikowanego Fizjoterapeuty.

Rehabilitacja po zabiegu amputacji

Sposób, czas i zakres rehabilitacji Pacjenta po przebytej amputacji, zależy przede wszystkim od wieku Pacjenta, rodzaju oraz rozmiaru amputacji. Istotną kwestią są też choroby współwystępujące w przypadku amputacji – Fizjoterapeuta ustala ćwiczenia i sposób rehabilitacji adekwatnie do stanu rehabilitowanej osoby. Z reguły czas rehabilitacji trwa do 6 miesięcy i jest zależny od indywidualnych potrzeb Pacjenta, przebiegu rekonwalescencji oraz zaleceń lekarza.

Chcąc powrócić do pełnej sprawności fizycznej po zabiegu amputacji, należy pamiętać, jak ważne jest odpowiednie zadbanie o ciało.

Celem działań rehabilitacyjnych, realizowanych po zabiegu jest:

• zmniejszenie bólu, a po pewnym czasie nawet całkowite jego zlikwidowanie,
• umożliwienie ruchu kikuta oraz jego obciążenia (np. pod kątem założenia protezy),
• uzyskanie stanu pełnej sprawności ruchowej kikuta.
   

Aby nie popełnić nieodwracalnych błędów, już na samym początku lekarz prowadzący oraz Fizjoterapeuta, powinni przedstawić Pacjentowi kilka bardzo ważnych rad, odnośnie dalszego postępowania w życiu codziennym. Jest to bardzo istotny etap -  jeżeli ciało Pacjenta nie będzie aktywne fizycznie lub ułożone w złej pozycji ., mogą wystąpić problemy z powrotem do sprawności, a w konsekwencji niesamodzielność podczas codziennej egzystencji.

Na co należy zwracać uwagę po zabiegu amputacji?
 

Już na samym początku - zaraz po zabiegu, należy rozpocząć rehabilitację dostosowującą Pacjenta do egzystencji w nowej sytuacji, jak i profilaktykę kompensującą utraconą kończynę. Po amputacji kończyny kluczowym jest nawet ułożenie ciała Pacjenta w łóżku. Musi być ono ułożone w taki sposób, by nie usztywniało stawów w najbliższych okolicach kikuta. Bardzo ważnym są także ćwiczenia oddechowe – ich celem jest prawidłowe dotlenianie mięśni oraz całego organizmu. Zaraz po przeprowadzonym zabiegu amputacji - jeśli tylko stan Pacjenta na to pozwala, zalecane jest także wykonywanie prostych ćwiczeń ruchowych po to, aby już od samego początku przyzwyczajać kikut do ruchu oraz nie zatracić “pamięci mięśnia” (mogącej doprowadzić do zastania się mięśni).

Wszystkie te działania pozwolą na bezproblemowe używanie protezy, co z kolei przełoży się na pełną niezależność i samodzielność w życiu, a nawet możliwość przeżywania go w  sposób zbliżony do okresu przed zabiegiem.

Zabiegi rehabilitacyjne przed założeniem protezy

Aby zapewnić pełną sprawność w poruszaniu się z użyciem protezy, należy zatroszczyć się o poprawne wykonywanie ćwiczeń rehabilitacyjnych. Zaliczamy do nich przede wszystkim:

• ćwiczenia oddechowe - ogólnousprawniające,
• ćwiczenia stawów biodrowych oraz kolanowych, jako środek zapobiegający przykurczom,
• ustabilizowanie objętości kikuta, poprzez stosowanie opatrunków gipsowych lub bandażowych (w zależności od zaleceń lekarskich), ręczne oklepywanie kikuta specjalnymi wałeczkami,
• ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową - użytkowanie protezy to ogromne wyzwanie dla mięśni, wymagające siły i sprawności,
• ćwiczenia mające na celu odzyskanie czucia oraz utrzymanie równowagi.

Życie z protezą - rehabilitacja po założeniu protezy

W celu usprawnienia funkcjonowania Pacjenta po zabiegu amputacji kończyny, konieczne jest stosowanie protezy.

Początkowo używa się w tym celu tzw. protezy tymczasowej. Tego typu protezę stosuje się ze względu na zmieniającą się objętość kikuta, pod wpływem pozabiegowej opuchlizny. W późniejszym czasie, gdy kikut uzyska stałą objętość, protezę tymczasową wymienia się na stałą, lecz to właśnie w protezie tymczasowej Pacjent uczy się chodzić lub używać kończyn górnych (w zależności od tego która z kończyn została amputowana). W przypadku kończyny dolnej, Pacjent najpierw uczy się utrzymania równowagi, a następnie chodzenia o kulach lub lasce. Po opanowaniu tych czynności, przychodzi czas na naukę siadania i wstawania. W ten sposób zarówno Pacjent, jak i kikut oswajają się z protezą.

Jeśli chodzi o kończynę górną – rehabilitowany Pacjent uczy się stopniowo podnosić przedmioty o różnych kształtach i wadze. Uczy się chwytania, łapania, odkładania, rzucania etc.

W ramach zajęć rehabilitacyjnych, gdy Pacjent ma problemy z częstymi i silnymi dolegliwościami bólowymi, Fizjoterapeuta może zaproponować stosowanie zabiegów fizykalnych (hydroterapię, prądy diadynamiczne, jonoforezę lub zabiegi laserowe).

Zarówno w okresie przed założeniem protezy, jak i po jej założeniu, należy pamiętać o ćwiczeniach ogólnorozwojowych, które w znacznym stopniu poprawiają zarówno samopoczucie, jak i sprawność ruchową, ułatwiając Pacjentowi codzienne funkcjonowanie.