Egzoszkielet – nowoczesna forma rehabilitacji

Egzoszkielety to najnowsza odpowiedź nauki na potrzeby rehabilitacyjne pacjentów poszkodowanych w wyniku wypadków, jak i osób zmagających się z chorobami wpływającymi na ich zdolność poruszania się. Do niedawna były jedynie daleką przyszłością opisywaną w literaturze fantastycznej, czy pokazywaną w filmach tego gatunku. W dzisiejszej dobie wręcz niepohamowanego rozwoju nauki i techniki, przestały być jednak wytworami wyobraźni i stały się zupełnie realną pomocą dla potrzebujących.

Czym jest egzoszkielet?

Jest to konstrukcja mocowana na zewnątrz ciała pacjenta (dokładnie rzecz ujmując na jego ubraniu), składająca się z systemu siłowników pneumatycznych, hydraulicznych lub elektrycznych, połączonych w jednolitej osłonie - kombinezonie lub szkielecie. Egzoszkielet zasilany jest akumulatorami,
a za ruch odpowiada sterownik komputerowy.

Choć brzmi to niesamowicie skomplikowanie, jednak dla pacjentów egzoszkielet jest zupełnie prosty w użytkowaniu. Do jego obsługi potrzebna jest tylko jedna osoba, która dopasuje konstrukcję do anatomii pacjenta oraz odpowiednio ją zaprogramuje, przystosowując do indywidualnych potrzeb chorego.

Egzoszkielet jest przełomową formą rehabilitacji osób zmagających się z dysfunkcją narządów ruchu. Dzięki niemu pacjenci ze zmniejszoną sprawnością kończyn, a nawet paraliżem i niedowładem kończyn dolnych, są w stanie usiąść, wstać i chodzić.

Jak działa egzoszkielet?

Egzoszkielet nakładany jest bezpośrednio na ubranie. Po dopasowaniu do ciała pacjenta, od razu można rozpocząć rehabilitację. Fizjoterapeuta jest w stanie wywołać daną reakcję za pomocą przycisku. Wówczas osoba poddawana terapii wykonuje ruch, który egzoszkielet rozpoznaje i po osiągnięciu optymalnej pozycji ciała, pomaga wykonać krok. Co ciekawe, pacjent może przejść całą sekwencję ruchów (od wstawania, aż do chodu o kulach) nawet podczas jednego zabiegu. Fakt ten bardzo pozytywnie wpływa na psychikę chorego, co z kolei przekłada się na lepsze efekty dalszej rehabilitacji.

Kto może skorzystać z terapii w egzoszkielecie?

Możliwości rehabilitacyjne, które daje korzystanie z egzoszkieletu, skierowane są głównie do pacjentów, którzy zmagają się z:

- powypadkowym, częściowym uszkodzeniach rdzenia kręgowego,

- uszkodzeniem rdzenia kręgowego do wysokości C7 włącznie,

- stwardnieniem rozsianym,

- porażeniem mózgowym,

- dystrofią mięśniową,

- zespołem Guillaina-Barrégo.

Dodatkowo zabiegi te są także rekomendowane osobom po udarach oraz przebytych urazach czaszkowo-mózgowych.

W jaki sposób egzoszkielet pomaga pacjentom?

Waga konstrukcji, choć dość wysoka, bo sięgająca średnio ok. 23 kilogramów, założona na ciało pacjenta jest dla niego praktycznie nieodczuwalna.
System odpowiednio zaprogramowanych siłowników odciąża szkielet przy każdym ruchu, eliminując u pacjenta uczucie przeciążenia. Siła, którą pacjent musi włożyć w poruszanie się, jest zależna od programu, który wybierze fizjoterapeuta. Na początkowych etapach jest ona naprawdę niewielka - większość pracy wykonuje za chorego egzoszkielet (szkielet bioniczny).
Przy postępach rehabilitacji, fizjoterapeuta może zadecydować o zwiększeniu stopnia trudności.

Egzoszkielet daje niepowtarzalną możliwość poruszania się osobom przykutym na co dzień do wózków inwalidzkich. Dzięki możliwości pionizowania pacjentów dotąd jedynie leżących, umożliwia zwiększanie napięcia ich mięśni, poprawia ukrwienie mózgu i stymuluje układ nerwowy.

Rehabilitacja przy pomocy egzoszkieletu wpływa pozytywnie na niemal każdy z układów:

- ćwiczy układ mięśniowy,

- wspomaga układ kostny,

- stymuluje układ nerwowy,

- poprawia pracę układu naczyniowego,
- wpływa korzystnie na układ oddechowy,
- wspomaga pracę układu trawiennego.

Ważnym aspektem jest także wspomniany wcześniej wpływ tego typu rehabilitacji na psychikę pacjentów. Osoby do tej pory niechodzące, po zrobieniu choćby kilku kroków w szkielecie bionicznym, nabierają pewności siebie i z optymizmem patrzą na dalszą terapię. Wśród pacjentów wykorzystujących egzoszkielet widać wyraźny, pozytywny wpływ na psychikę i samoocenę.

Co więcej, egzoszkielet pomaga pacjentom w:

- ponownym nauczeniu się właściwych wzorców ruchów – stymuluje on chodzenie zbliżone do naturalnego,

- wykonywaniu ruchów wstawania i siadania – w przypadku osób z niedowładem kończyn, które poruszają się jedynie na wózkach, możliwość wykonania takich ruchów jest nieoceniona,

- prawidłowym poruszaniu się – przenoszenie obciążenia pomiędzy kończynami dzięki tej technologii jest o wiele prostsze i wydajniejsze.

Dodatkowo praca z egzoszkieletem pozwala na skrócenie czasu terapii, a co za tym idzie podniesienie jej jakości. Wiadome jest, że szybkość podejmowania efektywnej rehabilitacji przyczynia się do jej efektów końcowych. Innymi słowy - im krótszy czas potrzebny na zauważenie wyraźnych efektów, tym większa szansa na odwrócenie skutków urazów lub choroby. Ważnym aspektem terapii z wykorzystaniem szkieletu bionicznego jest także oszczędność pieniędzy. Choć sam zabieg jest kosztowny, skrócenie czasu terapii oraz ograniczanie osób potrzebnych do jego obsługi pozwalają na lepsze rozplanowanie środków.

Czy każdy może korzystać z egzoszkieletu?

Przeciwskazaniami do podjęcia terapii z wykorzystaniem egzoszkieletu są głównie wymogi, które stawia jego sama konstrukcja. Pacjent nie może przekroczyć wagi 100 kg, a jego wzrost powinien mieścić się pomiędzy 150 cm a 190 cm.

Z medycznego punktu widzenia pacjenci korzystający ze szkieletu bionicznego nie powinni cierpieć na nadmierne napięcie mięśniowe, ani zbyt duże ograniczenia stawowe. Przeciwskazaniami są także:

• padaczka,
• niekontrolowana spastyka,
• ciąża.

Jak powstał egzoszkielet?

Pierwsze prace nad egzoszkieletem rozpoczęły się w amerykańskiej armii.
W początkowym zamyśle cała konstrukcja miała na celu zwiększenie siły, a przez to efektywności żołnierzy. Żołnierze zmuszeni do pokonywania dużych odległości z wielokilogramowym obciążeniem, dzięki temu zmyślnemu urządzeniu zwiększali swoja wytrzymałość kilkukrotnie.

Na szczęście możliwości egzoszkieletu dostrzegła także medycyna i szybko dostosowała go do potrzeb pacjentów. Dzięki temu, od 2014 roku również w Polsce możemy korzystać z jego dobroczynnych możliwości. Na razie konstrukcja jest niesłychanie droga (kosztuje około pół miliona złotych), dlatego też korzystanie z terapii przy jej użyciu, jest możliwe w nielicznych i wyspecjalizowanych ośrodkach rehabilitacyjnych.