Co jest najważniejsze w rehabilitacji onkologicznej? Cele, założenia, opisy ćwiczeń

Czym jest rehabilitacja onkologiczna? 

Rehabilitacja onkologiczna to integralny proces leczenia choroby nowotworowej. Oznacza to, że nie wdraża się jej w życie po zakończeniu leczenia, lecz prowadzi cały czas od wykrycia choroby, podczas leczenia, jak i po wyleczeniu. Stanowi jednocześnie proces medyczny i społeczny. W kwestiach medycznych skupia się na przywracaniu pacjentom sprawności ruchowej, w pełni lub na tyle, na ile jest to możliwe.W kwestiach społecznych prowadzi do przywrócenia pacjentów do codziennej aktywności społecznej, rodzinnej, zawodowej ułatwiając, np. powrót do wykonywanej wcześniej pracy. Nie należy zwlekać z rehabilitacją. Im wcześniej pacjent trafi pod opiekę Fizjoterapeuty, tym lepiej dla całokształtu terapii oraz jego stanu psychicznego. Rehabilitacja ma bowiem możliwość zmniejszania stresu i napięcia nerwowego towarzyszącego chorobie. 

W skład prawidłowego procesu rehabilitacji wchodzą trzy elementy: fizykoterapia, metody opierające się na różnych rodzajach energii; kinezyterapia, metody korzystające z ruchu; masaż-koniecznie wykonywany przez profesjonalistę.  

Jakie są główne cele rehabilitacji onkologicznej? 

Podstawowe cele rehabilitacji onkologicznej to poprawa odporności, niwelowanie bólu, poprawa działania mięśni oraz stawów, a w konsekwencji przywracanie samodzielności działania pacjenta. Dla zwiększenia efektów leczniczych, działania Fizjoterapeuty można podzielić na trzy zasadnicze etapy: profilaktyczny, leczniczy i paliatywny. 

Cel profilaktyczny ma za zadanie zmniejszyć szanse na pojawienie się zakrzepicy żylnej, problemów z układem krążenia oraz z układem oddechowym. Są to częste przypadłości wśród pacjentów z nowotworami złośliwymi. Zalecane jest rozpoczęcie rehabilitacji jeszcze przed wdrożeniem chemioterapii lub radioterapii.  

Cel leczniczy ma zadbać o jak największą sprawność ruchową, zmniejszenie stresu oraz rozciągnięcie skróconych mięśni oraz zastanych stawów. Prawidłowy zestaw ćwiczeń jest opracowany przez wyspecjalizowanego Fizjoterapeutę oraz dostosowany do zdrowia i stanu chorego. 

Cel paliatywny dotyczy pacjentów, którzy znajdują się w terminalnej (zaawansowanej) fazie choroby. Głównym zadaniem jest łagodzenie objawów oraz poprawa stanu psychicznego pacjentów, którzy w tej sposób łatwiej radzą sobie z postępującym nowotworem.  

Jakie ćwiczenia należy wykonywać w czasie rehabilitacji? 

Rodzaj ćwiczeń fizycznych wykonywanych w czasie rehabilitacji onkologicznej jest zróżnicowany i powinien być dostosowany do aktualnego stanu zdrowia. Nie ma określonych ograniczeń co do rodzaju wykonywanego ruchu, poza pewnymi wyjątkami. Anemia dyskwalifikuje nadmierną aktywność fizyczną, a niektóre rodzaje nowotworu nie pozwalają na określony ruch, np. przez pół roku od operacji raka prostaty, bądź odbytnicy nie jest zalecane jeżdżenie na rowerze.  

Fizjoterapeuci zalecają głównie ćwiczenia tlenowe, m.in. chód, jogging, jazdę na rowerze, spacer, ćwiczenia izomeryczno-rozciągające. Przed każdym z nich konieczna jest rozgrzewka, aby przyśpieszyć tętno, którego regulacja i obserwacja są konieczne. Wymienione ćwiczenia poprawiają krążenie oraz rozciągają mięśnie. Ćwiczenia izomeryczno-rozciągające polegają na napinaniu mięśni ruchowych przy rozluźnianiu pozostałych. Są przeznaczone dla osób, które poza nowotworami cierpią z powodu chorób narządów ruchowych. Ćwiczenia te ułatwiają również usuwanie limfy z organizmu. Ich wykonywanie powinno odbywać się pod opieką Fizjoterapeuty, aby nie doszło do kontuzji przy niepoprawnym wykonaniu ćwiczenia. Samodzielnie wykonywać można za to spacery, rozwijane w marszobieg, jogging, lub pływanie. Wykonywanie ich na świeżym powietrzu poprawia funkcjonowanie osłabionego układu krążenia. Gdy ćwiczenia okażą się zbyt męczące można zamienić je na łagodny fitness. Polecany jest zwłaszcza pilates, który nie forsuje ciała, za to doskonale je rozciąga. Są to ćwiczenia na macie oraz z piłką dmuchaną. Podobne czynności można wykonywać w ramach rehabilitacji przedoperacyjnej.

Masaż jako część rehabilitacji onkologicznej 

Częścią rehabilitacji onkologicznej jest obecnie masaż, który powinien być wykonywany przez doświadczonego Fizjoterapeutę. Wspomaga zmniejszanie obrzęków chłonnych, pojawiających się w trakcie choroby i działa dodatkowo niczym drenaż, usuwający toksyny i limfę z układu krwionośnego. Nie stwierdzono ryzyka rozsiewania się choroby poprzez jego stosowanie, lecz zanim przejdzie się do masowania, Fizjoterapeuta powinien dokładnie ocenić stan zdrowia pacjenta oraz miejsc, które będą poddawane zabiegowi. Dotyczy to zwłaszcza części ciała, na których znajdował się nowotwór oraz ich najbliższej okolicy.   

Ćwiczyć czy nie ćwiczyć?  

Ćwiczyć. Jeżeli nie ma przeciwwskazań wynikających z rodzaju nowotworu ani aktualnego stanu zdrowia, aktywność fizyczna jest niezbędna. Podczas ćwiczeń organizm wytwarza substancje wspierające układ immunologiczny oraz serotoninę, odpowiedzialną za dobry nastrój. Potwierdzają to eksperci z American College of Sports Medicine. Ich badania doprowadziły do wdrożenia ćwiczeń jako stałego elementu  terapii antynowotworowej. Wyniki badań dowodzą również, że ćwiczenia zmniejszają śmiertelność wśród pacjentów oraz redukują ryzyko nawrotu choroby.