Niedotlenienie mózgu – przyczyny, objawy i konsekwencje

Niedotlenienie mózgu - co je powoduje i jakie są jego konsekwencje 

Tlen jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. W sytuacji, gdy jego dopływ zostaje z jakichś przyczyn ograniczony, dochodzi do niedotlenienia, które niesie ze sobą wiele poważnych konsekwencji nie tylko dla układu krwionośnego, ale i oddechowego czy nerwowego. Poznaj najczęstsze przyczyny i objawy niedotlenienia i dowiedz się co robić, gdy do takiej sytuacji dojdzie. 

Ile tlenu potrzebuje nasz mózg? 

Czy wiesz, że brak tlenu przez okres od 3 do 4 minut może spowodować obumarcie kory mózgowej? Z kolei rdzeń przedłużony, w którym znajdują się ośrodki odpowiedzialne za oddychanie, traci swoje pierwotne funkcje po 20-30 minutach bez dostępu do tlenu. 

Tak naprawdę mózg ma bardzo duże zapotrzebowanie dobowe na utlenowaną krew. Wynosi ono około 3,3 ml na 100 gram tkanki mózgowej. Jeśli wartości te ulegną obniżeniu, może dojść do trwałego uszczerbku na zdrowiu. 

Jakie są przyczyny niedotlenienia mózgu? 

Wśród najczęstszych przyczyn niedotlenienia mózgu znajdują się: 

• nagłe zatrzymanie układu krążenia wywołane zawałem mięśnia sercowego, krwotokiem czy migotaniem komór, 

• niewydolność układu krążenia występująca przykładowo przy zapaleniu mięśnia sercowego, 

• gwałtowny spadek ciśnienia tętniczego, który może nastąpić na skutek wielonarządowego urazu czy wstrząsu anafilaktycznego, septycznego lub krwotocznego,  

• miażdżyca żył, zakrzepica, zator, 

• anemia, 

• choroby układu oddechowego takie jak astma, zapalenie płuc, krwotok do opłucnej, odma opłucnowa czy zespół bezdechu sennego, 

• cukrzyca, która poprzez degenerację naczyń krwionośnych może doprowadzić do zawału czy udaru niedokrwiennego mózgu, 

• niedotlenienie okołoporodowe, na które przede wszystkim są narażone wcześniaki, a także noworodki podczas trudnych porodów (ucisk pępowiny, nadmierne podanie środka znieczulającego rodzącej), 

• zatrucie tlenkiem węgla, który wpływa na niewydolność układu oddechowego poprzez podrażnienie ośrodka oddechowego zlokalizowanego w pniu mózgu, 

• zwyrodnienie kręgosłupa wpływające na nadmierny ucisk tętnicy kręgowej i blokujące przepływ odpowiedniej ilości krwi do mózgu, 

• choroba wysokościowa, która często dotyka himalaistów, 

• hipotermia, czyli nadmierne obniżenie temperatury ciała, 

• zakrztuszenie lub zachłyśnięcie, czyli obecność ciała obcego w drogach oddechowych, 

• przedawkowanie używek – alkoholu lub narkotyków. 

Jak rozpoznać niedotlenienie mózgu? 

Choć część z przyczyn niedotlenia mózgu daje gwałtowne i łatwe do rozpoznania objawy, to jednak istnieje także szereg sytuacji, w których zdiagnozowanie tego stanu nie jest aż tak trywialne. Czasem niedotlenienie mózgu następuje stopniowo, dając nie do końca jasne sygnały. Wśród nich należy wymienić: 

• nudności i wymioty, 

• ból i zawroty głowy, 

• kłopoty z pamięcią, 

• zaburzenia poznawcze, 

• sinicę, 

• tachykardię, 

• omdlenia i utraty przytomności. 

Pamiętaj, że w przypadku niedotlenienia mózgu liczy się czas. Im szybciej zostanie udzielona pacjentowi fachowa pomoc medyczna, tym większe szanse na uratowanie jego życia.  

Rodzaje niedotlenienia mózgu 

W medycynie wyróżnia się kilka rodzajów niedotlenienia mózgu, w tym: 

• całkowite niedotlenienie mózgu – które powstaje na skutek całkowitego zablokowania dopływu tlenu do mózgu, 

• częściowe niedotlenienie mózgu – które jest związane ze znacznie zmniejszonym przepływem krwi do mózgu, 

• anemiczne niedotlenienie mózgu – wywoływane dużym obniżeniem poziomu hemoglobiny, 

• niedotlenienie anoksyczne – wywołane niewystarczającym utlenowaniem krwi, 

• niedotlenienie hipoksemiczne – które powstaje na skutek obniżenia ciśnienia cząstkowego tlenu we krwi tętniczej, 

• niedotlenienie histotoksyczne – które jest ściśle powiązane z nieprawidłową pracą układów enzymatycznych. 

Jakie konsekwencje niesie za sobą niedotlenienie mózgu? 

Konsekwencje niedotlenienia mózgu są bezpośrednio powiązane z jego rodzajem. W skrajnych przypadkach kończy się niestety śmiercią pacjenta lub śpiączką. Z kolei w mniej poważnych przypadkach niedotlenienie może uszkodzić pracę pewnej grupy organów. Trzeba pamiętać, że w mózgu znajdują się obszary, które odpowiadają za regulację poszczególnych funkcji organizmu. W zależności od tego, jaki obszar mózgu podczas niedotlenienia zostanie uszkodzony, poszczególne organy mogą nie być w stanie pełnić ich dotychczasowej roli. W szczególności chodzi tu o układ nerwowy i oddechowy.  

Skutkiem niedotlenienia mózgu są często paraliże kończyn, zaburzenia mowy czy koordynacji ruchowej. Brak dostawy odpowiedniej ilości tlenu do mózgu sprawia, że określone grupy neuronów obumierają. Nawet gdy pacjent przeżyje niedotlenienie mózgu, musi się liczyć z koniecznością długotrwałej rehabilitacji. Dlaczego? Ponieważ poszczególne grupy neuronów, które są odpowiedzialne za pełnienie ważnych funkcji w naszym organizmie (takich jak koordynacja ruchowa czy kontrola napięcia mięśniowego) podczas niedotlenienia obumierają. Na szczęście nasz mózg jest narządem neuroplastycznym, co oznacza, że poprzez odpowiednie ćwiczenia rehabilitacyjne, korzystanie z tlenoterapii oraz wspieranie leczenia w sposób farmakologiczny, tworzą się nowe połączenia nerwowe, które przejmują funkcje uszkodzonych grup neuronów. Bardzo ważne jest, aby rehabilitacja po niedotlenieniu mózgu została wdrożona jak najszybciej. Jej zakres zawsze powinien być indywidualnie dobrany do potrzeb pacjenta - przy uwzględnieniu przyczyn powstałego niedotlenienia mózgu, jak i długości jego trwania.